Haziniy uy muzeyi

Muzeyga sayohatlar

18 may - Xalqaro muzeylar kuni

Har bir xalqning xotirasi yuksak madaniy va ma'naviy darajaga ko'tarilgandan keyingina insoniy yuksak tuyg'ularga xizmat qiladi. Tarixiy xotira bu hayotning mazmuni va mazmuni haqida hikoya bo'lib, u ijtimoiy hayot zanjiri bilan bevosita bog'liq va shuning uchun xalq merosida abadiy yashaydi. Bu merosni asrab-avaylash ma'naviy ehtiyojga ega bo'lgan odamgina uning ajdodini yaxshi bilgan kishi bilan faxrlanishi mumkin.

O‘zbekistonda milliy mustaqillikka erishilishi bilan hayot va jamiyat hayotining barcha sohalarida o‘zgarishlar ro‘y berdi, ayniqsa o‘zbek madaniyati tarixini, ajdodlar merosi va ularning yutuqlari haqida o‘rganish va bilishga ehtiyoj kuchaydi.

Mustaqillik yillarida unutilgan nomlar qayta tiklandi, ularning yubileylari xalqaro miqyosda nishonlandi. Bu ismlardan biri Uchko'prik (Qo'qon) shoiri, o'zbek she'riyatining klassigi Ziyavuddin Xaziniy. Shoirning yubileylari 1992 yilda nishonlana boshlandi. Bu 125 yilligi, 130 yilligi, 140 yilligi va 150 yilligi. Yubileylar shoirning vatanida bo'lib o'tdi.

Xaziniylarning lirik merosi o'zbek adabiyoti tarixidagi muhim hodisadir. Shoirning she'rlari adolat, haqiqat va baxtga bo'lgan ishonch haqidagi hikoyalardir.

Muzey dastlab Kattakenagasse shahrida 1996 yilda ochilgan. Muzey ochilgan paytda eksponatlar soni 150 tadan ortiq edi.

O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 12-13 iyun kunlari Farg'ona viloyatiga tashrifidan so'ng, uning nomidan madaniyat va san'at sohasida obodonlashtirish va rivojlantirish maqsadida, shoir yashagan joyda, uning uchun maxsus qurilgan Kattakenagasda yangi uy-muzeyi ochildi. xaziniylarning hayoti va faoliyatiga bag'ishlangan.

Muzey Farg'ona viloyati tarixi va madaniyati davlat muzeyining bo'limi sifatida faoliyat yuritadi. Muzey joriy yilning may oyining birinchi kunlarida ilk tashrif buyuruvchilar bilan uchrashdi.

Shoirning hayoti va ijodiga bag'ishlangan adabiy ekspozitsiya Xazin maqbarasi joylashgan hovlida qurilgan bir qavatli uyning zalida joylashgan.

 Uy-muzeyning tarkibi atrofdagi tabiat bilan chambarchas bog'liq. Hovlida ko'plab manzarali daraxtlar va butalar ekilgan. Hovli juda ajoyib va chiroyli.

Hovli kiraverishda mehmonlar gullar bilan bezatilgan go'zal me'moriy majmua, keyin Xazin maqbarasi va Kattagenagasning obro'li odamlari maqbarasi, milliy uslubdagi badiiy bezak, naqshinkor va naqshinkor naqshlar bilan bezatilgan bino bor.

Ekspozitsiya 2 xonadan iborat. Asosiy ko'rgazma zalida tashrif buyurganlar buyuk shoirning ijodiy merosi bilan tanishishlari mumkin. Ekspozitsiyada markaziy o'rinni farg'onalik rassom M. Jo'raboev chizgan Ziyavuddin Xazinining portreti egallaydi. Portret - bu muzeyga rassom tomonidan berilgan birinchi sovg'adir. Shuningdek, farg'onalik rassom N. Nikiforovning XX asr boshlaridagi me'moriy yodgorliklari tasvirlangan noyob akvarel asarlari - bu masjidlar, Qo'qon maqbaralari, Shohimardon maqbaralari, vodiy tabiatining manzaralari. Kattagenaganing tabiati tasvirlangan rasmni bizning davrimizning taniqli rassomlaridan biri R.Mirzaev chizgan.

To'plam arxiv materiallari, Qozi hujjatlari, fotografik hujjatlar, kitoblar, jurnallar, gazeta parchalari, turli tillardagi nashrlardan iborat. Bu erda shoirning shaxsiy kutubxonasidagi kitoblar, uy jihozlari va uy-ro'zg'or buyumlari bor. Eksponatlarning xronologiyasi 19-asr oxiri - 20-asr boshlari. Bularning barchasi shoir yashagan va ijod qilgan muhitni qayta yaratishga imkon berdi. Ekspozitsiyada Sharq adabiyoti klassiklarining Burxoniddin al-Marg'ilani, Fuzuli, Bedil kabi noyob, noyob xattotlik namunalari namoyish etilmoqda. Ekspozitsiyada Kattakenagas tarixi, Kenagasdan chiqqan taniqli odamlar haqida hikoya qilinadi. Qo'qon adabiy makoni vakillari - Amiri, Uvaysiy, Nodirabegim, Zavkiy, shuningdek, Xazinning zamondoshlari adabiyoti aks etgan.

Ekspozitsiyada shoir hayoti va ijodi to'g'risidagi adabiyotlar namoyish etilmoqda. Bu erda uning 1910, 1911 va 1915 yillarda "Bayazi Xazini" asarlari nashr etilgan, kitoblar G. Arifjonov bosmaxonasida bosilgan. Yigirmanchi asrning boshlarida birinchi bosmaxonalar ochila boshlandi, bular - Toshkentda joylashgan L. Portsev, N. Latinin, G. Arifjanovlarning bosmaxonalari. Birinchi bosmaxonalarning ma'lumotlari va fotosuratlari ham ekspozitsiyada o'z o'rnini topdi.

Shoirning shaxsiy buyumlari bu musiqa asboblari, kiyim-kechak, uy-ro'zg'or buyumlari - turli xil mis va sopol idishlar. Derazalarda Xazinining zamondoshlarining yangi nashrlari, Xazinining zamonaviy nashrlari shoirning divanlari. Noyob eksponatlardan biri taniqli Hafiz To'ychi Muhammadov tomonidan ijro etilgan Xazinya qo'shiqlaridan iborat disk.

Muzey kollektsiyasida milliy kashtachilik namunalari - so'zana, XIX asr oxiridagi milliy kiyimlar namoyish etilgan.

Muzey kollektsiyasida olimlar, filologlar va tarixchilarni qiziqtirgan 500 dan ortiq eksponatlar mavjud. Ekspozitsiyada filologiya fanlari nomzodi O.Jo'raboevning ilmiy ishlari namoyish etilgan. O.Juraboev Xazinning hayoti va ijodini o'rganish bo'yicha ilmiy-tadqiqot ishlarini olib bordi. U Devon kabi bir qator kitoblarni, Xazin she'rlar to'plamini nashr etgan.

Bugungi kunda muzeyda "Xazinislar izdoshlari" to'garagi mavjud. To'garak bir necha yillardan buyon izlanuvchan shoir va shoira ayollarni birlashtirib kelmoqda. Ushbu qizlar orasida Zulfiyaxonim mukofoti sovrindorlari ham bor. Muzey rahbari Xazinisning avlodi - shoir Nargiza Vaxobovaning nabirasi.

Shoirning o'zi haqida gapirish o'rinli bo'lar edi.

Xazinius - XIX asr ikkinchi yarmidagi adabiy muhitning yirik vakili. Kattakenagasning Uchko'prik tumanida 1867 yilda tug'ilgan. U 1923 yilda 56 yoshida vafot etgan. U dastlabki mashg'ulotini otasidan olgan. Shuni ta'kidlash kerakki, otasi ham she'r yozgan, uning bir nechta she'rlari bizgacha etib kelgan. Keyingi ma'lumotni Jomye madrasasida olgan (bugungi kunda ushbu madrasa davlat himoyasida, Qo'qon markazida Choru maydonida joylashgan qadimiy me'moriy yodgorlikdir). Shoir va shayx Xaziniy diniy ta'lim bilan yaqindan shug'ullangan. 30 yoshida u xalq orasida taniqli inson edi, uni hurmat bilan "Xazin To'ra" yoki "Eshonbuva" deb atashardi. U valiy sifatida tanilgan va "Murshidi Fargona" unvoniga sazovor bo'lgan.

Xazinius mumtoz she'riyatning eng yaxshi an'analarini davom ettirib rivojlantirar ekan, o'z asarlarida qalb pokligi, mehr-oqibat va insonparvarlik, Vatanga sadoqat va muhabbat kabi insoniy fazilatlarni ulug'lagan. Xaziniylarning ilmiy merosi 4000 satrdan iborat. U g'azal, murabb, muhammas va musavvadlarni yaratgan. Uning she'rlarini bir vaqtning o'zida ko'plab xonandalar kuylagan.

Bir vaqtlar taniqli xattotlar uning she'rlaridan nusxa ko'chirishgan. Xattotlar shoirning she'rlarini qayta yozishganida, unga juda hurmat bilan munosabatda bo'lishgan. Bu erda taniqli xattotlar Xaziniyaning ismlari keltirilgan. Bular Mulla Abdusalom Umarjon, xattot Muhammad Yunus, Mulla Nazirjon, Abdullajon Nasimiy Xukandiy, Charxiy Xukandiy. Ular xaziniylarning asarlarini saqlashga katta hissa qo'shdilar. Ayniqsa, O'zbekiston xalq shoiri, xattot Asqarali Charxiy (1900-1979) nomini alohida aytib o'tish zarur. Xazinya she'rlarining mashhurligi nafaqat qo'lda yozilgan nashrlar, balki typolitografik nashrlar tomonidan ham tasdiqlanadi. Bu 1910-1915 yillarda Toshkentda G. Arifjonov bosmaxonasida "Bayazi Xaziniy" bo'lib, u 8 marta bosilgan. Bu Xaziniyning hayoti davomida uning asarlarining mashhurligi to'g'risida. Ushbu kitoblarda shoirning o'zi haqida ma'lumot berilgan. Ushbu to'plamning qo'lyozmasi O'zbekiston Fanlar akademiyasining Sharqshunoslik institutida saqlanadi.

Bir vaqtlar Xazinius nafaqat shoir sifatida, balki katta o'zgarishlarning tashkilotchisi sifatida ham mashhur bo'lgan. U cho'llarni sug'orishga katta hissa qo'shdi, dehqonchilik bilan shug'ullandi, bog'lar o'stirdi va binolar qurdi.

Xazinius - XIX asr oxiri - XX asr boshlarida iste'dodli shoir

asr, buyuk ustozlar, o'zbek adabiyoti an'analarini yaratuvchilar orasida. Uning she'riyati zamondoshlari va keyingi avlod shoirlariga g'oyaviy-badiiy ta'sir ko'rsatdi.

U lirik asarlarning mislsiz g'oyaviy va badiiy namunalarini yaratdi. U ma'naviy olovga to'lgan she'rlari bilan avlodlari xotirasidan minnatdor bo'ldi.

Xazinya uy-muzeyiga tashrif buyurib, shoirning ijodi bilan tanishishingiz va Xazin davrining adabiy muhitini his qilishingiz mumkin

Muzey ilmiy xodimlari:   Zumrad Ahmedova

                                                                                  Nigora Rahmonova.